Çin’in Taleban’ı desteklediği yönündeki açıklamasını izleyen haftalarda örgüt başkent Kabil’in de aralarında olduğu Afganistan’ın büyük bölümünü ele geçirdi. Uzmanlar, Çin’in bu yaklaşımının pragmatik olduğu görüşünde.
Çin 1990’lı yıllarda Taleban’la ilişkisi olan birkaç ülkeden biri
Pakistan’ın yakın müttefiki olan Çin sürece 1998’de başladı ve 1999 yılında da Çin Dışişleri Bakanlığı üst düzey Afgan yetkililerle görüşmek üzere Afganistan’a heyet gönderdi. 2000’de ise Çin’in Pakistan’daki büyükelçisi o dönem Taleban’ın lideri olan Molla Ömer’le bir araya geldi.”
Uygur militanların kontrolu
O dönem yürütülen görüşmelerde, Afganistan’daki Taleban yönetimine iletişim alanında fırsat yapma kararı alındığını ve Kabil ile Çin’in, çoğunluğu Müslümanlar’dan oluşan ve Afganistan’la 80 kilometrelik bir sınırı olan Şincan Özerk Bölgesi’nin (Doğu Türkistan) başkenti Urumçi arasında uçuşların da görüşmeler sonrasında başlatıldığını hatırlıyoruz.
Pekin hükümeti Afganistan’da Çin’e karşı tehdit oluşturacak hiçbir Uygur militan örgütü barındırmaması için Taleban’dan elindeki tüm gücünü kullanmasını istedi.
Taleban Çin’in bu talebi karşısında, Doğu Türkistan İslam Partisi hareketine bağlı grupların Afganistan’daki faaliyetlerini engellemekle beraber Türkistan İslam Partisi’nin elindeki ağar silahları aldı.
Bakır projesi
Uzmanlar Pekin hükümeti’nin 2007 yılında Kabil’in güneydoğusunda Mes Aynak’taki bir bakır madeninde 2,83 milyar dolarlık bir ihaleyi kazanmasının ardından Taleban’a karşı yaklaşımının değiştiğine dikkat çekiyor.
Çin hükümeti yetkilileri o dönemde Taleban’ı Afganistan liderliğinin bir parçası olarak görmeye başladı. Çin Afganistan hükümeti ve Taleban’la aynı anda ilişkilerini sürdürdü ve kimin daha güçlü olduğunu görmek için bekledi.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin birkaç hafta önce Tianjin’de Molla Baradar ile bir araya geldiğini, ancak bu görüşmenin öncesindeyse Cumhurbaşkanı Eşref Gani’yle telefon görüşmesi yaparak Afgan hükümetine desteğini ilettiğini hatırlatıyor.
Çin Dışişleri Bakanlığı resmi internet sayfasında 28 Temmuz’da Taleban lideri Molla Baradar ile yapılan görüşmeyle ilgili olarak, Bakan Wang’ın Taleban’ın Afganistan’da önemli bir askeri ve siyasi güç olduğunu vurguladığı bilgisi yer alıyor.